Szlak Zamków Powiśla Czerwony

Szlak Zamków Powiśla wytyczony został w 2012 roku w ramach projektu realizowanego przez siedem samorządów Powiśla i Żuław. Ma długość 100,5 km (w tym 2,8 km żółtego łącznika do zamku w Przezmarku) i jest oznakowany kolorem czerwonym w standardzie PTTK znakami malowanymi i tabliczkami R1, R3.

Ogólny przebieg szlaku to: Malbork - Sztum - Stary Targ - Waplewo Wielkie - Dzierzgoń - Folwark - Stary Dzierzgoń - Cieszymowo Wielkie - Prabuty.

Szlak rozpoczyna się na granicy miasta Malbork i wsi Wielbark w pobliżu południowego końca bulwarów nad Nogatem, rozpoczynających się w pobliżu zamku. Aby dojechać do szlaku z dworca PKP Malbork przejechać należy do ulicy Kościuszki w kierunku zamku. Pod zamkiem zjechać należy nad Nogat i wzdłuż mariny kierować się na południe. Bulwar zmieni się z asfaltowej ścieżki w drogę gruntową, by w okolicach śluzy Szonowo wspiąć się na skarpę doliny Nogatu. Dalej lasami, mijając teren dawnej jednostki wojskowej i betonowe bunkry szlak prowadzi do Gościszewa. Dzisiaj w tej miejscowości działa lokalny browar.

W kolejnej miejscowości Węgry, gdzie działa duża stadnina koni, zobaczyć można w pobliżu szlaki ciekawy, utworzony w 1968 roku rezerwat przyrody "Parów Węgry".  Zajmuje on obszar 22,15 ha. W większości  pokryty jest drzewostanem mieszanym (buki, jawory, lipy, brzozy, lipy, olchy, jesiony) z nielicznymi drzewami iglastymi (stare sosny, świerki i modrzewie). Najokazalsze dęby są szacowane na 300-400 lat. Rośnie tu bogaty krzewostan: kalina koralowata, kalina hordowina, wiciokrzew suchodrzew, wawrzynek wilczełyko, tarnina, tojad dzióbaty, bluszcz pospolity, barwinek pospolity, kopytnik pospolity. Przy wylocie jaru, na stoku północnym występuje roślinność „stepowa”: min. szczeć pospolita, centuria pospolita, goryczka gorzkawa.

Odcinek pomiędzy Węgrami a Sztumskim Polem biegnie północną częścią Lasów Sztumskich. Od wsi Parpary do Sztumskiego Pola jest to gruntowa ścieżka rowerowa, wybudowana przez Gminę Sztum w ramach tego samego projektu, w którym wytyczono szlak.

Od kąpieliska nad Jeziorem Białym przez Sztum szlak biegnie razem z międzynarodowym szlakiem rowerowym R1. Mijając dworzec kolejowy, szlak prowadzi zrewitalizowanym bulwarem pod zamkiem w Sztumie. Znajduje się tu 16 granitowych tablic z opisami warowni znajdujących się na Szlaku Zamków Gotyckich.

Za przesmykiem między jeziorami, nad którymi Krzyżacy zbudowali zamek i miasto, szlak skręca na Barlewice. Na odcinku pomiędzy Sztumem a Starym Targiem zobaczyć można dwa interesujące kościoły gotyckie w Pietrzwałdzie i w Kalwie.

 W Starym Targu warto zobaczyć pomnik, upamiętniający zawarcie rozejmu polsko-szwedzkiego w 1629 roku oraz eklektyczny kościół z początku XX wieku.

Kolejnym na szlaku godnym uwagi obiektem jest zespół pałacowo-parkowy w Waplewie Wielkim. Rezydencja pochodzi z XVII w. Jest to murowany, parterowy budynek z ryzalitem pośrodku z bocznymi skrzydłami przypominającymi alkierze. W 1888 r. dwór rozbudowano, nadając mu cechy założenia pałacowego. Tył budynku nabrał cech antycznej budowli; nadbudowane piętro jest zwieńczone trójkątnym naczółkiem z akroterionami, wspartym na kolumnach z balkonem. Pałac był siedzibą polskiego rodu Sierakowskich, którzy aktywnie przeciwdziałali germanizacji ludności miejscowej i stali się wielkimi wrogami administracji pruskiej, a następnie władz hitlerowskich Niemiec.  Niektórzy z członków tego zasłużonego rodu zapłacili za to w czasie II wojny światowej najwyższą cenę. W latach 70.tych obiekt został poddany remontowi, ale wymaga jeszcze poważnych inwestycji dla odzyskania pełni świetności. W  2006 r. dwór utworzono tu Muzeum Tradycji Szlachty Polskiej. Godny uwagi jest rozległy park z licznymi pomnikowymi drzewami oraz kaplica rodowa położona na skraju parku.

Z Waplewa Wielkiego do Dzierzgonia przebieg szlaku został zmieniony, aby ominąć niebezpieczną dla rowerzystów drogę wojewódzką nr 515 z Malborka do Dzierzgonia. Nowo wyremontowanymi drogami asfaltowymi trasa biegnie przez Tulice i Olszówkę do Dzierzgonia, po drodze mijając dobrze zagospodarowane kąpielisko nad Jeziorem Kuksy.

W założonym przez Krzyżaków w pobliżu dawnego grodziska pruskiego mieście Dzierzgoń warto zobaczyć relikty zamku krzyżackiego na parkowym Wzgórzu Zamkowym wraz z wieżą ciśnień oraz pozostałościami murów. Teren jest zagospodarowany, znajdują się tu punkty widokowe na panoramę miasta. Do zabytków miasta należą również gotycki kościół, kaplica cmentarna na sąsiednim wzgórzu, zespół dawnego franciszkańskiego klasztoru nad rzeką Dzierzgoń (obecnie Dzierzgoński Ośrodek Kultury) wraz z parkiem nad rzeką.

Z Dzierzgonia szlak biegnie w kierunku wschodnim, zagłębiając się w lasy będące pozostałością dawnej Puszczy Pruskiej. Sto lat temu były to ulubione łowieckie tereny cesarza niemieckiego Wilhelma II, który w nieistniejącym dziś pałacyku myśliwskim w Prakwicach oddawał się swojemu ukochanemu hobby - mordowaniu zwierząt leśnych. Pamiątką po jego wyczynach jest kilkanaście kamieni, na których wyryto pamiątkowe inskrypcje w miejscach, gdzie udało mu się ustrzelić wyjątkowo duży okaz jelenia.

Szlak mija Prakwice i gruntową drogą wysadzaną starymi dębami prowadzi przez pozostałości majątków dworskich w Kielmach, Protajnach i Folwarku, by w tej miejscowości skręcić na południe na Stary Dzierzgoń.

W Folwarku rozpoczyna się krótki (2,8 km) szlak łącznikowy, biegnący do wsi Przezmark, w której znajduje się XIV wieczny zamek krzyżacki. Częściowo jest to ruina, a częściowo obiekt odrestaurowywany przez państwa von Pilachowskich, którzy chętnie pokazują odwiedzającym. Obok wspomnianego zamku w Przezmarku znajduje się również gotycki kościół z połowy XIX wieku oraz liczne domy wiejskie i zagrody z XIX i początku XX wieku oraz malownicze jezioro Motława Wielka. Szlak łącznikowy kończy się nad kąpieliskiem nad tym jeziorem.

Stary Dzierzgoń, będący kolejnym punktem wyprawy rowerowej z Folwarka, to mała wieś gminna. Jest tu kościół gotycki z XIV wieku, domy z XIX wieku i pozostałości linii kolejowej z końca XIX wieku.

Szlak biegnie dalej przez malownicze, pagórkowate tereny na południe od Starego Dzierzgonia bardzo rzadko uczęszczanymi drogami. Przez Matule prowadzi do Cieszymowa Wielkiego, gdzie zobaczyć można dwór z XIX wieku i charakterystyczną, okrągłą kaplicę urządzoną w dawnej XVIII wiecznej uprzężalni. W miejscowości tej szlak rozpoczyna przebieg po nasypie rozebranej linii kolejowej, która doprowadzi rowerzystę niemal do Prabut.

Po drodze zobaczyć można przebudowany gotycki kościół we wsi Obrzynowo oraz pozostałości stacji kolejowej we wsi Jakubowo, gdzie znajduje się także dzikie kąpielisko nad Jeziorem Dzierzgoń - największym jeziorem Powiśla, posiadającym niezwykle urozmaiconą linię brzegową oraz cztery wyspy.

Nasyp kończy się przy drodze nad Jeziorem Sowica, skąd szlak biegnie drogą do Prabut.

W mieście tym warto obejrzeć pozostałości murów miejskich z Bramą Kwidzyńską, relikty zamku kapituły pomezańskiej z makietami budowli średniowiecznych, układ urbanistyczny z rynkiem, fontanna Rolanda na rynku, wodociągi miejskie z XVIII wieku oraz trzy zabytkowe kościoły, w tym gotycka fara i tzw. "Kościół Polski" w pobliżu reliktów zamku.

Pobierz ślad GPX